روزی که این دستکند زیزمینی کشف شد روزنه‌های امید برای خروج این کهن‌شهر از رکود اقتصادی و بحران اشتغال در این شهر به وجود آمد، شهری با حدود یک قرن سابقه مدنیت  و از همه مهمتر قرار گرفتن در شاهراه مواصلاتی شمال به جنوب هنوز هم اندر خم یک کوچه هست و با وجود داشتن ظرفیت‌ و زیرساخت های قابل قبول برای اشتغال جوانان این منطقه، خانواده‌ها شاهد مهاجرت جوانان خود برای کار به شهرهای بزرگترهستند.

فراموش نمی کنم در سال 84 که به عنوان دانشجو در دانشگاه منابع طبیعی و علوم کشاورزی گرگان مشغول تحصیل بودم اخباری از پیدا شدن شهری زیرزمینی در سامن  توسط هم‌دانشگاهی هایم شنیدم در دورهمی‌های که داشتیم بابت کشف این شهر زیرزمینی که اولین شهر دستکند جهانی بود به من تبریک می‌گفتند و ملایر را جهانی می‌دیدند.

با شنیدن این خبر به ملایری بودن خود افتخار می‌کردم و بسیار خوشحال بودم که ملایر در سرتیتر رسانه‌های داخلی و خارجی قرار گرفتهاست؛ پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه فرصت بازدید از این دستکند زیبا را نداشتم تا این که ده سال پیش فرصتی دست داد تا برای اولین بار از این مجموعه زیبا دیدن کنم و غرق در زیبایی های این مجموعه شدم و امیدوار بودم روزی همه مردم بتوانند از نزدیک این زیبایی ها را ببینند.

سال‌های زیادی ازآن دوران گذشته و هنوز این شهر زیرزمینی در گمنامی به سر می‌برد و مردم از دیدن آن محروم هستند؛ علیرغم تمام تلاش‌هایی که مجموعه شورای اسلامی شهر سامن به عنوان نماینده مردم این کهن‌شهر داشتند هنوز هم نتوانستند جواب قانع‌کننده‌ای، در خصوص شهر زیرزمینی سامن به مردم وافکار عمومی بدهند.

مسئولان زیادی از بالاترین رده سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری كشور گرفته تا نمایندگان مجلس و دیگر مدیران استانی و شهرستانی طی 16 سال گذشته دستكند سامن را دیده‌اند و جزء افتخارات خود از آن یاد کرده اند و با پیگیری‌های مصرانه اندك اعتباراتی نیز برای كاوش این اثر كهن تاریخی گرفته‌اند؛ اما این تنها کافی نیست و مسئولین شهرستان، به خصوص نمایندگان مردم ملایر در مجلس شورای اسلامی که عنوان وکیل مردم را یدک می‌کشند باید جدی‌تر به این موضوع ورود پیدا کنند و این یکی از خواسته‌های مهم مردم این شهر است.

نكته دیگری که وجود دارد متأسفانه با فرسایشی شدن پیگیری‌ها، اعضای شورای اسلامی شهر نگرانی‌های خاص خود را در خصوص این سرمایه عظیم دارند و آن این که، بارش های سالانه و ترددهای شبانه روزی روی این شهر زیرزمینی ممكن است این اثر تاریخی را با خطر تخریب روبرو کند؛ تهدیدی كه بارها تذكر داده شد ه اما کسی آن را جدی نگرفته است.

درفروردین سال 1397استاندار سابق  بازدیدی از این مجموعه تاریخی داشت و بر شتاب‌گیری روند اجرایی طرح گردشگری سامن تاكید نمود و مدیران مربوطه را مورد خطاب قرار داد و تاكید كرد که تا اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت ماه جاری یك روز توسط میراث فرهنگی استان تعیین شود تا با حضور وی و فرماندار ملایر عملیات اجرایی فاز نخست طرح گردشگری دستكند سامن آغاز و تا پایان خردادماه به اتمام برسد اما باز هم پیشرفتی حاصل نشد.

3 سال پیش رویداد بزرگ همدان 2018 در استان برگزار شد انتظار می رفت ، قبل از برگزاری این رویداد به شهرزیرزمینی سامن نگاه ویژه‌ای بشود و فاز اول آن برای بازدید گردشگران افتتاح و به بهره‌برداری برسد و وعده عملی نشده مسئولین در افتتاح این مجموعه تحقق یابد  و بخشی از این اثر تاریخی به عنوان یک برند مطرح گردشگری استان،  همزمان با رویداد همدان 2018 به بهره‌برداری برسد و طلسم آن شکسته شود اما باز هم توفیقی به دست نیامد.

رئیس اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری هم بارها از حال خوب این دستکند خبر داد اما روزبه‌روز حال این دستکند وخیم و  وخیم‌تر شد؛ بارها قول مساعد داد که این مجموعه آماده بهره‌برداری شود ( نمونه مصاحبه‌ وی در سال 97 را می‌توان یادآور شد که ادعا کرد شهر زیرزمینی سامن برای رویداد 2018 آماده بهره‌برداری می‌شود تا گردشگران بتوانند از این اثر فوق‌العاده تاریخی بازید کنند. اما باز هم خبری نشد و باز هم این وعده وعیدها به تاریخ پیوست. .

معاون گردشگری میراث فرهنگیاستان هم که از قضاسامنی بوده و مدیر پایگاه دستکند سامن نیز هست قبل از برگزاری رویداد 2018 خبر از آغاز عملیات اجرایی طرح گردشگری مجموعه دستكند سامن داد تا برای این رویداد  آماده شود که باز هم این مهم محقق نشد ویدر سال 96 هم  ادعا کرد ه بود در مجموع 6 فصل كاوش در شهر زیرزمینی سامن با وسعت پنج هكتار انجام شده و  مبلغ یك میلیارد و 500 میلیون ریال اعتبار از محل اعتبارات سال 96 برای اجرای فاز نخست طرح گردشگری این مجموعه هزینه شد که این مبلغ کافی نبود و مدعی بود اتمام فاز نخست طرح گردشگری این مجموعه دستكند كهن تاریخی منوط به تامین اعتبارات بیشتر است و بیان كرد: اگر اعتبارات سال 97 به موقع اختصاص یابد و كار متوقف نشود، این طرح تا آخر تابستان امسال برای بازدید گردشگران آماده می شود آن  تابستان و دو تابستان دیگر هم گذشت و خبر از اختصاص اعتبار و  افتتاح فاز یک نشد.

با وجود اینکه خود مسئولین می‌دانند که تاکنون اقدامات انجام شده مورد رضایت مردم نبوده و نیست و بارها مسئولین و نمایندگان گلایه‌مندی خود را از روند اجرای کار و کمبود اعتبارات برای این اثر ارزشمند تاریخی اعلام داشتند؛ اما هیچ اقدام جدی عملی برای پیشرفت کار دیده نشد.

با پیگیری‌هایی که از طریق مسئولین شهر سامن صورت می گیرد  خبرهای خوبی از مرکز دریافت می شود  اما وقتی به استان مراجعه می‌کننند ناامید برمی‌گردندو تعجب می‌کننند گیر کار در کجاست؟ این وظیفه مسئولین اجرایی شهرستان خصوصاً نمایندگان مردم ملایر در مجلس شورای اسلامی است که مطالبه به حق مردم شهر سامن را در دستور کار خود قرار دهند و به طور جد پیگیر این موضوع باشند و خواسته آنان را برآورده نمایند.

حال وقت آن رسیده با توجه به شعار امسال که توسط رهبر معظم انقلاب با نام "تولید، پشتیبانی ها  و مانع‌زدایی‌ها" نامگذاری شده است، موانع سد راه افتتاح این دستکند نیزبرداشته شود و شرایط  برای شکوفا شدن اقتصاد، توسعه و پویایی کهن‌شهر سامن فراهم گردد.

صحبت‌هایی که با برخی از اعضای شورای اسلامی شهر داشتم پیشنهادهای بسیار خوبی ارائه دادند که انجام هر کدام از این پیشنهادها در نهایت منجر به بازگشایی و افتتاحاین  شهر زیرزمینی می‌شود؛ بارها بخش خصوصی آمادگی خود را برای کمک به افتتاح شهر زیرزمینی سامن اعلام داشته و این پیشنهاد توسط شورای اسلامی شهر سامن به اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان ارسال شده، ولی متأسفانه با عدم استقبال مدیران این اداره و عدم پاسخ قانع‌کننده‌ روبرو شده اند.

شورای اسلامی شهر سامن آمادگی خود را برای راه اندازی و ساماندهی وضعیت شهر زیرزمینی اعلام کرده است و  معتقدند راه‌اندازی این دستکند می‌تواند سامن را متحول و شکوفا شدن اقتصاد شهر سامن را به دنبال داشته باشد و همان اتفاقی که در شهرستان ملایر با جهانی شدن صنعت مبل و منبت افتاد، برای شهر سامن نیز این اتفاق شیرین روی دهد، اما این پیشنهاد هم با مخالفت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری روبرو شده و باز هم علت مخالفت با این موضوع معلوم نشده است.

در سطح دنیا حتی در کشور خودمان نمونه‌هایی از این گونه شهرهای زیرزمینی وجود دارد که مسئولین با مشارکت بخش خصوصی اقدام به ساماندهی آنها نموده و توانستند با فراهم کردن شرایط بازدید مسافران و توریست‌ها از این اماکن ، درآمد فراوانی را وارد شهر و منطقه خود کنند، اما در شهرستان ملایر با وجود ظرفیت‌های عظیم و حتی وجود زیرساخت‌های فراوان تاریخی، کشاورز، طبیعی و ... نمی‌توانند از این ظرفیت‌ها استفاده کنند که یکی از این نمونه‌ها  شهر زیرزمینی سامن می باشدکه باید به آن نگاه ویژه شود.

با توجه به اینکه اين اثر شاخص تاريخي استان همدان 27 فروردين 1387 به شماره 24622 در فهرست آثار ملي ثبت شد ه نیاز است که بودجه و اعتبار ملی آن نیز به طور کمال و تمام پرداخت شود، این جدیت نمایندگان را می‌طلبد که به موضوع ورود پیدا کنند.

اینک که  بخش دولتی برای راه‌اندازی سریع دستکند زیرزمینی اقدامی نمی‌کند ،  بخش خصوصی هم حق ورود به این موضوع را ندارد، شهرداری و شورای اسلامی شهر هم با وجود اعلام آمادگی، پاسخ قانع‌کننده‌ای دریافت نکرده اند؛ سوال اینجاست پس کلید قفل شهر زیرزمینی سامن دست کیست؟ چه کسی می‌تواند طلسم 16 ساله این شهر زیرزمینی را بشکند؟ چه کسی یا کسانی مانع بازگشایی شهر زیرزمینی سامن هستند؟

کلید قفل شهر زیرزمینی سامن در دستان کیست؟دولت و وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ، نمایندگان مردم شهرستان ملایر در مجلس شورای اسلامی ، استانداری همدان و اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، فرمانداری ویژه شهرستان ملایر و یا اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان ؟آیا کسی هست به این سوال پاسخ بدهد یاباید صبر کرد تا نسل های آینده بیایند ودر باره آن تصمیم بگیرند!!!

مجتبی طاهری