جایگاه مردم در انتخابات

۷-آیا شرکت در انتخابات اجباری است یا اختیاری؟

از مهم ترین سطوح مشارکت سیاسی،  حضور در «انتخابات» است در انتخابات با موضوع به نام «رای» و «رای‌گیری» مواجه هستیم به خود نیازمند بررسی و تفسیر است. در نظام اندیشه ای غرب درباره ماهیت رای، دو دیدگاه اصلی را می‌توان مورد توجه قرار داد. دیدگاه اول رای دادن را حق خود می‌دانند و دیدگاه دیگر آن را یک عمل اجتماعی و یک تکلیف برای افراد جامعه معرفی می کند.

نظریه اول مبتنی بر نظریه  «حاکمیت» تقسیم شده است. توضیح آنکه اگر حاکمیت مردم، ماحصل جمع سهم حاکمیت هر شهروند باشد، پس صاحب سهم حاکمیت، یعنی شهروند حق دارد که در سازماندهی حکومت و صورت‌بندی اقتدار عالی سیاسی همکاری و مشارکت کند. اگر این همکاری و این مشارکت از راه انتخابات تحقق یابد، پس هر شهروند حرف دارد رأی بدهد و هیچ مقامی نباید این حق را از او بگیرد. از سوی دیگر چون رای دادم متعلق به فرد است، وی مخیر است از آن استفاده کند یا خیر.

نظریه دوم ناشی از اندیشه  «حاکمیت ملی» است. ملت کلیتی است تقسیم ناپذیر و حاکمیت متعلق به این کلیت یعنی ملت است نه شهروندانی که جزء عوامل سازنده آن هستند. اگر قدرت انتخاب کردن به یکایک شهروندان سپرده شده باشد نه از باب این است که خود اصالتا صاحب این حق هستند، بلکه با انجام یک عمل در گزینش کارگزاران حکومتی شرکت می‌جویند. در واقع شهروندان با رای دادن وظیفه اجتماعی خود را انجام می دهند. بنابراین اگر منافع جامعه ایجاد کند، می‌توان رای دادن را به مثابه تکلیف صرف اجتماعی الزامی کرد و امتناع از آن را ممنوع و حتی مجازات برای آن در نظر گرفت.

در برخی از کشورهای جهان شرکت در انتخابات اجباری است است که در این زمینه می توان به کشورهایی چون انگلیس، هلند، بلژیک،ایتالیا، اتریش سوئیس، یونان، ترکیه، آرژانتین، برزیل  و لوکزامبورگ اشاره کرد.

در انگلیس مردم موظفند در رای‌گیری شرکت کنند؛ در غیر این صورت جریمه نقدی خواهند شد. انتخاب در کشور استرالیا نیز اجباری است به این معنا که اگر فردی واجد شرایط بدون دلیل موجه در انتخابات شرکت نکند، با جریمه نقدی مواجه می شود. در ایتالیا بر روی شناسنامه کسانی که رای ندهند، مهر «رای نداده» می‌زنند که گاه مشکلاتی برای استخدام دولتی آنها یا بهره برداری از مزایای دولت ایجاد می کند.

در کشورهایی چون بلژیک، در صورت شهروندشان به شکل مستمر در انتخابات شرکت نکند، ممکن است با لغو بعضی از حقوق مدنی خود همچنین حق رای مساوی مواجه شود. سنگاپور نیز در صورتی که شهروندش در انتخابات ریاست جمهوری شرکت نداشته باشد حق رای وی را باطل کرده و تنها با ارائه دلیل قانونی این حق را بار دیگر به وی خواهد داد. یونان و پرو در زمینه مجازات سختگیری بیشتر کرده و محصولات و خدماتی را که دستگاه‌های عمومی این کشور به مردم ارائه می‌کنند، برای شهروندانی که در رای‌گیری شرکت نکنند قطع می کنند (همچون دریافت گواهینامه رانندگی و روادید).  برزیل نیز حق دادن روادید را به شهروندانی که در انتخابات شرکت نداشته باشند، نمی دهد. کشور بولیوی هم با ممنوعیت خارج کردن پول از حساب بانکی افراد، مردمی را که در انتخابات شرکت نداشته باشند، مجازات می‌کند.

در این کشورها این ایده وجود دارد اگر منافع جامعه ایجاب کند که شهروندان باید در انتخابات شرکت کنند لازم است شرکت کنند و در صورتی که به این التزام عمل نکنند، مجازات می‌شوند. بر اساس این، افراد در هر صورت باید به تکلیف اجتماعی خود عمل کنند و در انتخابات شرکت کنند نه اینکه با استدلال هایی از قبیل اینکه با رای دادن آنها چیزی تغییر نمی کند، از شرکت در انتخابات سرباز زنند. در نتیجه به این وسیله اطمینان حاصل می شود که اکثریت مردم در تشکیل نهادهای انتخابی نقش داشته اند.

در جمهوری اسلامی شرکت در انتخابات اختیاری و از حقوق عموم مردم می باشد.

۸- انتخابات حق است یا تکلیف؟

در نظام سیاسی اسلام از مشارکت سیاسی به عنوان حق و تکلیف مردم یاد شده است. طبق تعاریف بزرگان، انتخاب کردن و رای دادن هم به منزله یک حق برای مردم معرفی شده و هم به منزله یک تکلیف شرعی در ردیف دیگر تکالیف شرعی و شاید بالاتر از برخی تکالیف دیگر یاد شده است.

در نگاه اسلامی منشا همه حقوق خداوند است و اوست که نظام حقوق و تکالیف را برای زندگی بشر تعریف کرده و از طریق فطرت و ارسال شریعت نبوی در اختیار بشریت قرار داده است.

یکی از این حقوق، حق تعیین سرنوشت است که در نظام سیاسی اسلام به مثابه یکی از ارکان مهم در شکل‌گیری حکومت اسلامی محوریت دارد. از آنجا که در اسلام رای و انتخاب ملت در عرصه نصب کارگزاران حکومت اسلامی اعتبار دارد، ملت حق دارند در انتخابات حاضر شده و به نامزد مورد علاقه خود رای دهند. هیچ کس نیز در جایگاهی نیست که بتواند مانع تحقق این قشر به حق شود. به واقع آنچه در نظام های غربی مبتنی بر منشایی خیالی، چون قرارداد اجتماعی شکل گرفته است، در اسلام اساس و بنیانی محکم داشته و مستظهر به آزمون‌های الهی است.

از سوی دیگر، بر مشارکت سیاسی فعال در جامعه که مصداق بارز آن حضور در عرصه انتخابات است به منزله یک ضرورت شرعی و تکلیف الهی تاکید شده است، چرا که اولاً، نظام سیاسی اسلام بدون حضور ملت در صحنه معنا نمی یابد و ثانیا این حضور موجب حفظ و تقویت نظام اسلامی که به فرموده حضرت امام  حفظ آن از اهم واجبات است، شده و آن را در برابر تهدیدات مختلف مصون می‌کند.

امام خامنه ای به این حقیقت چنبن اشاره دارند: آ«هم حق و هم تکلیف مردم است که بیایند و سرنوشت کشورشان را به‌دست خودشان معیّن کنند؛ زیرا که کشور متعلّق به مردم است. مردم باید بیایند و با انتخاب صحیح و آزادانه، قانونگذارانشان را در قوّه‌ی مقنّنه معیّن کنند؛ مجریان خودشان را با ترتیبی که در قانون معیّن شده است، معیّن کنند. این حقّ مردم است و متعلّق به آنهاست؛ اما تکلیف هم هست. این‌طور نیست که یکی بگوید من نمی‌خواهم از این حقّم استفاده کنم؛ نه، سرنوشت نظام بسته‌ی به احقاق و استنقاذ این حقّ است؛ این تکلیف است؛ باید همه شرکت کنند.»(۱۳۷۸/۱۱/۲۶)

در بکارگیری تعبیر تکلیف نکته دیگری نیز نهفته است و آن اینکه عمل به تکلیف مستلزم رعایت چارچوبی است و بارعایت اصول و قواعدی معنا می‌یابد. لذا مکلف باید ضمن آشنایی با الزامات تکلیف مورد نظر، کار را به بهترین نحو به ثمر رساند. در نگاه تکلیف مدارانه حضور در انتخابات، فرد باید به اصول دیگری نیز توجه کندکه از آن جمله می‌توان به اصل شایسته سالاری و انتخاب کاندیدای اصلح اشاره کرد. به این تعبیر رهبری: «همچنان که اصل انتخابات یک تکلیف الهی است، انتخاب اصلح هم یک تکلیف الهی است.»(۱۳۷۶/۲/۳۱)

به واقع با نگاه تکلیف مدارانه به انتخابات رای و گزینش ملت با توصیه ها رهنمودهای دینی در مسیری صحیح و کم اشتباه قرار گرفته و این حق انتخاب با رهنمودهای الهی بارور شده و به سوی کمال و شایسته گزینی سوق می‌یابد.

۹- آیا تحت هر شرایطی در انتخابات باید شرکت کرد!

مهمترین مولفه اقتدار ملی جمهوری اسلامی که تا به امروز توانسته این نظام مقدس را در برابر تهدیدات و نیرنگ‌های اردوگاه سلطه و استکبار جهانی مقاوم و استوار نگه دارد، دو مولفه نصرت الهی و مقبولیت مردمی آن بوده است(ایدک بنصره و بالمومنین).

مقبولیت و مستظهر بودن به حمایت ملت که سنت الهی تجلی حمایت الهی نیز هست، همان سلاح برنده است که تا امروز دشمنان بیگانه را ناامید و خشمگین کرده است.

دشمن نیز با شناخت پشتوانه عظیم انقلاب اسلامی از همان روز اول تلاش کرد تا صفوف متحد ملت را از پشتیبانی جمهوری اسلامی خارج کرده و آنگاه در صدد نابودی نظام برآید، فرایندی که با نصرت الهی و بصیرت ملت تا به امروز در همان گام اول ناکام مانده است. تلاش برای کمرنگ نشان دادن حضور ملت در راهپیمایی بزرگ روز قدس و ۲۲ بهمن تلاش برای بزرگنمایی برخی نارضایتی های طبیعی مردم ناشی از وجود برخی کمبودها و سوء مدیریت ها، تلاش برای بی ثمر بودن شرکت در انتخابات، تلاش برای پرهزینه نشان دادن حمایت ملت از جمهوری اسلامی و ایستادگی در برابر دشمن، بخش از تاکتیک های رسانه ای و تبلیغات استکبار جهانی است که در طول چهار دهه اخیر به کار گرفته شده و ناکام مانده است.

تلاش برای کمرنگ کردن حضور مردم در پای صندوق‌های رای را می‌توان مهمترین اقدامات دشمن برای بی پشتوانه کردن نظام اسلامی در طول این دوران دانست که در تمامی انتخابات برگزار شده به طور مستمر تشکیل شده است. رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره) درطول عمر پربرکت خود همواره به اهمیت حضور ملت در پای صندوق‌های رای برای ناکام گذاشتن دشمن در این زمینه تاکید ورزیده اند.

ایشان در آستانه مجلس دوم خطاب به ملت می فرمایند: «از خارج چشم دوخته ‏اند به اینکه این انتخابات نشود درست. اعلامیه ‏ها، و….که مردم شرکت نکنید، و شرکت کردند الحمدللّه‏…. فرضاً که ما بد باشیم اما اسلام که خوب است، اسلام را که قبول دارند همه، این یک وظیفۀ اسلامی است که ما حفظ کنیم جمهوری اسلامی‏ ر ا. اگر مجلس لطمه ‏ای بر آن وارد بشود به جمهوری اسلامی ‏لطمه وارد می ‏شود.(۱۳۶۳/۲/۲۵)

بنیانگذار انقلاب در ادامه نتیجه حضور حداکثری را «شکل‌گیری مجلس مقتدری» دانسته که «می تواند با دنیا که در مقابل ایران واقع شده است که کارهایش را به شایستگی عمل کند.»

حضرت روح الله در انتخابات دور سوم نیز با تاکید بر تاثیر مشارکت حداکثری بر شکست برنامه‌های دشمن می فرمایند: «از هم اکنون هم باید مطمئن باشیم رسانه‌های استکباری از عدم حضور مردم در صحنه انتخابات سخنها خواهند گفت؛ و با تحلیلهای موذیانه و القائات توأم با تهدید و ارعاب تلاش خواهند نمود ذهنها را به مسائل دیگر معطوف نمایند. غافل از آنکه امت اسلامی ایران سالهاست نشان داده‌اند که از این هیاهوها نمی‌ترسند، و مقاوم و استوار در مقابل تمام ابرقدرتها و قدرتها می‌ایستند؛ و به یاری خداوند متعال، ملت شریف ایران با حضور گسترده خود انتخابات را در موعد مقرر و با قدرت و قاطعیت برگزار می‌کنند؛ و مطمئناً در زیر موشک و بمب هم اگر قرار بگیرند، به پای صندوقها می‌روند و به تکلیف شرعی و الهی خود عمل خواهند نمود و اینجانب تحت هر شرایطی در انتخابات شرکت می‌کنم.(۱۳۶۷/۱/۱۱)

این تذکرات به خوبی این حقیقت را آشکار می‌کند که شرکت در انتخابات فریضه عینی است که به هیچ وجه نباید نسبت به کوتاه کرد و بستر را برای بهره‌برداری دشمن فراهم آورد و به بهانه های کم اهمیت از حضور در انتخابات طفره رفت و سرنوشت کشور و ملت را در ابهام گذاشت.

انتهای پیام/