به گزارش ملایری‌ها؛  این روزها علاوه بر موضوع کرونا بحث آزاد سازی سهام عدالت نقل محافل شده، سهامی که می گویند برای قشر آسیب پذیر جامعه می تواند نان آور باشد، اما کارشناسان حوزه اقتصاد در این باره نظرات متفاوتی دارند، کارشناسان موافق با برنامه های دولت فعلی نظری می دهند و کارشناسان منتقد دلسوز نظر دیگری؛ اما آنچه که باید برای رونق اقتصادی کشوری مد نظر قرار گیرد اظهارات نزدیک به سیاست های انقلابی و اسلامی کلان کشور است نه تأمین کننده منافع برخی گروه ها.

می گویند سهام عدالت طرحی مناسب برای زیر و رو کردن اقتصاد کشور بود، اما آیا در اجرای این طرح به تمام اهداف در این سال ها رسیده ایم یا نه؟ آیا آزاد سازی سهام عدالت مطابق با شرایط و تبصره های تعیین شده از سوی رهبر انقلاب است یا خیر؟ و بسیار سوالات دیگر که مردم این روزها می پرسند.برای پاسخ به سوالاتمان به سراغ «ساسان شاه ویسی» کارشناس امور اقتصادی کشورمان می رفتیم.

سهام عدالت، طرحی برای کمک به مستضعفین و رفاه عمومی

عصر همدان:  چرا طرح سهام عدالت در سال دولت نهم مطرح شد؟

شاه ویسی: بر اساس اصل سیاست های اصل ۴۴ قرار شد که بخشی از دارایی های دولت را به مردم انتقال دهند تا منجر به افزایش ثروت و سرمایه مردم شود و در نهایت با به مناسب شدن معیشت آنان، رفاه عمومی افزایش یابد.

بر اساس مناسبت ها و شاخصه های آن سال ها و با توجه به دهک های کم برخوردار در ابتدای امر برای حدود ۱۴ میلیون نفر سهام عدالت به صورت رایگان و یک میلیون تومانی داده شد و کم کم با شرایطی دیگر که همه مردم می توانند از این سهام برخوردار شوند تعداد سهامداران به ۴۹ میلیون نفر رسید.

طبیعی است سهم یک میلیارد تومانی برای کسی که یارانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی می گیرد  به اندازه کافی می تواند سبد معیشت او را تغییر دهد و تحولی در زندگی او ایجاد کند.

در واقع طبق اصل ۴۴ قانون اساسی آزاد سازی ثروت و توزیع آن بین مردم باید با رویکرد توانمند سازی آنان انجام شود تا قلمرو اقتصادی دولت متناسب و بخش خصوصی و تعاونی های مردمی از نظراقتصادی رشد پیدا کند و در نهایت در یک بازه زمانی ۱۰ ساله این مردم باشند که خود در اقتصادشان نقش ایفا کنند که این گونه نشد و برعکس نقش و سهم دولت افزایش و تعاونی ها کاهش یافت و از سویی نقش و سهم بخش خصوصی نیز به طور عمده رانتی و مبتنی بر ارتباطات سیاسی شد.

عصر همدان: چه عاملی زمینه ساز اجرای نامناسب طرح سهام عدالت در کشور شد؟

شاه ویسی: مسئله اصلی در اینجا تغییر در مبانی فکری دولت مستقر با دولت قبل بود، بدان معنا که مبانی فکری دولت نهم و دهم  مبتنی بر حمایت از فرودستان، مستضعفین و محرومان بود و مبانی فکری دولت مسقر یعنی دولت یازدهم و دوازدهم مبتنی بر این بود که باید از جریان گردش در سرمایه و تولید ثروت حمایت کنیم تا بتواند اثر وضعی بر طبقات پایین جامعه ایجاد کند.

اما امروز مشاهده می کنیم که اثر وضعی مد نظر دولت کنونی وارونه شده و این مبانی جدید نتوانست اثر بخشی لازم برای آن طرح اولیه را داشته باشد و آن مبانی حمایت از مستضعفین که در طرح نخستین بود در اینجا ابتر ماند و با سیاست گذاری های جدید در اقتصاد،  بخش بزرگی از سیاست های انقباضی  و در عین حال مردمی دچار رکود شد.

پس در مجموع قرار بود سهام عدالت مبین توزیع بخش بزرگی از ثروت های دولتی نزد بخش بزرگی از مردم باشد که این امر به درستی محقق نشد.

عصرهمدان: نقش دولت در سهام عدالت چیست؟

شاه ویسی: دولت به عنوان واسطه ای بین شرکت های سهامی و مردم عمل کرد و کانون سهام عدالت یا همان کانون شرکت های سرمایه گذاری عدالت را تشکیل داد، هسته اولیه این کانون شرکت های تعاونی بود که اعضای آن همان افرادی بودند که سهام عدالت را دریافت می کردند و شرکت های سرمایه گذاری سهام عدالت یک شهرستان زیر مجموعه شرکت های سرمایه گذاری استانی رفتند و اجازه سرمایه گذاری در بورس به آنان داده شد، اما آنان به شدت تحت تأثیر مدیریت دولتی قرار گرفتند.

دولت روحانی در ارائه لایحه و نحوه واگذاری سهام عدالت دچار لکنت طراحی شد

دنباله اجرای سهام عدالت از آنجا که طرح اولیه آن به درستی در دولت جدید دنبال نشد به ۴۰ میلیون نفر مابقی ایرانیان هم تعلق نگرفت و اما مهم تر آن که مبانی دولتی که پایه گذار ساختار سهام عدالت بود بر مبنای آن تعریف شد تا در یک بازه زمانی ۱۰ ساله سهام عدالت به طور کامل و قطعی به مردم واگذار شود  و برای این امر تسریع در ایجاد مجموعه کانون های سهام عدالت اثرگذار بود اما با تغییر دولت این مهم محقق نشد.

دولت مسقر فعلی در سال ۹۵ هم در ارائه لایحه و هم در تبیین اینکه به چه صورت می خواهد این سامانه بزرگ اقتصادی را به مردم واگذار کند دچار لکنت طراحی شد چرا که در مبانی فکری با یک همچنین مسئله ای با چالش و مخالفت اصلی روبرو بود.

دولت فعلی واگذاری سهام عدالت را پول پاشی می داند

به تعبیری دیگر اصرار دولت مستقر بر این است که هر کسی سرمایه دارد، سرمایه گذاری کند و این که اگر بخواهیم سهامی را به همین راحتی به مردم ارائه دهیم مثل پول پاشی است و می گوید مردم نمی توانند از این سهام استفاده کنند و از طرفی دیگر هم دولت جدید از همان شرکت های سرمایه گذاری تعاونی استان ها و شهرستان ها هم استفاده نکرد.

روزگاری در دولت قبل حرف از شرکت های تعاونی مطرح بود و امروز این شرکت ها محلی از اعراب ندارند و با سیاست های جدید، تعاونی ها بر اساس معیارهای سیاست های اصل ۴۴ قانون اساسی رشد پیدا نکرد.

بنابراین با تغییر دیدگاه ها و مبانی فکری جدید، شرکت های تعاونی نخستین قربانی آزادسازی سهام عدالت هستند و در عین حال تا زمانی که تعاونی ها به خاطر مکانیزم و ساز و کار سازمانی اجازه ورود به بورس را نداشتند با مشکلاتی دسته و پنجه نرم می کردند.

عصر همدان: آیا تمام سهام عدالت در بازه زمانی تعیین شده به مردم واگذار شد؟

شاه ویسی: میزان سرمایه سهام عدالت که در سال ۸۵ ، ۴۹ هزار میلیارد تومان بود در حدود ۱۲ تا ۱۳ سال باید به مردم واگذار می شد اما در سال ۹۵ آن یک میلیون تومانی که می بایست از محل سودآوری شرکت ها تأمین شود و در نهایت به نفع مردم سهام دار، آزاد می شد، واگذار نشد.

پس رایگان بودن سهم عدالت تعریف شده درعمل زیر سوال رفت، از طرفی قرار بود سهام را به مردم بدهند تا مردم ثروتمند شوند اما امروز متوجه شدیم که دولت سهام را یک میلیون تومان به مردم فروخته است گرچه برای آن چند دهک پایین رایگان بود اما برای مابقی خیر.

بازگشت ۴۵ درصد از ارزش سهام عدالت به  دولت خلاف قانون است

از سویی مدیریت سهام هم در دستان دولت بود، افرادی که سال ۹۵ طبق فراخوان مابه التفاوت سود ۱۰ ساله گذشته یشان را پرداخت نکردند امروز که در سامانه، سود سهام عدالت خود را مشاهده می کنند در نهایت متوجه می شوند که تنها ۵۰۰ هزار تومان حق سهم اولیه دارند و بقیه سهم از آن دولت است یعنی در حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد از ارزش سهمشان از دست رفته و به دولت بازگشته است که در اینجا طبق اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی دولت چنین حقی برای دولت تعریف نشده است.

عصرهمدان: واضح تر بگویید دولت در این سال ها از سود سهام عدالت چه مقدار بهره مند شده؟

شاه ویسی: امروز دولت می گوید که ما ۳۰۰ هزار میلیارد تومان سهام عدالت داریم و سهم یک میلیونی تومانی مردم در سال ۸۵ در حال حاضر به ۱۳ و نیم میلیون تومان رسیده است، پس با یک حساب سر انگشتی باید آن ۴۹ هزار میلیارد تومان سال ۸۵ الان به ۷۰۰ هزار میلیارد تومانی رسیده باشد.

بیش از۴۰۰ هزار میلیارد تومان سود سهام عدالت به جیب دولت رفت!

عصر همدان: بعداز ۱۰ سال سهام عدالت چهار سال هم دوره انتظار دولت ثروتمندتر شد یا مردم؟

شاه ویسی: در واقع با این بازگشت مابه التفاوت سهام به دولت، اهداف طرح سهام عدالت محقق نشد و مردم ثروتمند نشده اند و دولت بدون آن که اقدام خاصی انجام دهد ۴۰۰ هزار میلیارد تومان به حساب هایش بازگشته است و از طرفی مشخص شد مردم به سرابی نگاه می کردند چرا که سهم  ۴۹ میلیون نفر تنها ۳۰۰ میلیارد تومان است.

جای تأمل دارد که دولت برای این ۳۰۰ میلیارد تومان تبلیغات گسترده راه انداخته که مردم وضعشان با این سهام خوب شده است! چه خوبی؟ قرار بود این سهام صد در صد به نفع مردم شود و این اتفاق روی نداده است.

عصر همدان: آیا میزان سود اعلام شده در سامانه سهام عدالت پس از گذشت این همه سال واقعی است؟

شاه ویسی: اگر در سامانه سهام عدالت نگاه شود به طور مثال نوشته شده در سال ۹۷ حدود ۳۶ هزار تومان و در سال ۸۶  حدود ۴۶ هزار سود داشته است.یعنی پس از گذشت این همه سال سود ارزش سهام این میزان بوده است؟

سود ارائه شده از سهام عدالت به مردم واقعی نیست

با توجه به حساب و کتاب های دولت سود سهامی که امروز ارزش آن ۱۳ و نیم میلیون تومان است در پایان سال ۹۹ تنها ۵۰ تا ۱۰۰ هزار تومان می شود!

آیا اگر مردم این ۱۳ و نیم میلیون تومان را به یک نابینا می دادند یا بدهند بیشتر از این میزان سود نمی کردند؟ یعنی این سهام، سودی به اندازه سود بانک ها نداشته است؟ پس سود ارائه شده هم واقعی نیست مانند آن است که یک نقاشی بکشیم و تنها خودمان از آن تعریف کنیم که دشت بزرگ و سرسبزی در نقاشی است در حالی که مردم چیز دیگری می بینند و بعد به مردم بگوییم دشت سرسبزشان زیر برف است و برف ها کم کم آب می شود! آیا این مابقی سود هم به دولت بازگشته است؟

پس هم ۴۰ تا ۴۵ درصد از اصل سهام به دولت بازگشته و هم سود قابل توجهی از سهام عدالت.

آزادسازی سهام عدالت، راه نفوذ سوداگران از ضعف اقتصادی مردم را باز می کند

عصر همدان: چرا دولت تصمیم به آزادسازی سهام عدالت گرفت؟

 شاه ویسی: به نظر در شرایط پر تنش اقتصاد کشور و دنیا دولت به دنبال اجرای برنامه ای بود که به طور مسکن به اقتصاد تزریق کند، اما از آنجایی که ارزش این سهام واقعی نیست جریان گردش پول در بازار را دچار تنش می کند و سوداگرانی هم از ضعف من شهروند ایرانی می توانند سوء استفاده کنند و دهک های پایین تر جامعه که در این سال ها روز به روز بر فقرشان افزود شده، آسیب پذیرتر می شوند.

بنابراین با این اوضاع و احوال نامناسب اقتصادی که حتی برخی برای یارانه ۴۵ هزارتومانی زنده باد می گویند آیا نمی آیند و به راحتی سهام ۱۳ و نیم میلیون تومانی خود را به فروش نمی رسانند؟ پس مردم یا باید وکالت سهام عدالت خود را به کسی دیگری بدهند یا خودشان مدیریت کنند، پس آن جریان پر قدرت سرمایه داری و بهتر است بگوییم سرمایه طلبی و سوداگری ثروت کشور را به دست می گیرند و چند سال بعد هم بعید نیست بگویند که سودی در کار نیست و اصلاً سهام از بین رفته است!.

عصر همدان: در این میان ثروت چه افرادی افزایش می یابد؟

شاه ویسی: با قدرت گرفتن بورس در سال های اخیر تعداد کدهای اعتباری ۲۵درصد افزایش یافته اما تعداد کارگزاران در بورس تقریباً ثابت مانده و ثروت در دست آنان است و جالب تر آن که دولت به بهانه های مختلف اجازه ورود به کارگزاران جدید در حوزه اقتصادی را نمی دهد و این گونه تمام جریان نقدینگی را به ۲۰ تا ۳۰ مؤسسه و شرکت اختصاص داده است.

یعنی با این همه گردش بورس و افزایش سود، تعداد کارگزاران ثابت مانده است.پس به نوعی مردم چه ببرند و چه ببازند سود اصلی به نصیب سرمایه گذاران و کارگزاران بورس می شود.

در حقیقت اصل سهام عدالت مردمی کردن اقتصاد بود نه مردمی بازی اقتصاد، ما نمی خواهیم بازی با اقتصاد مردم کنیم، انتقال ثروت های عمومی دولت اتفاق نیافتاده و اگر هم افتاده واقعی نیست.

عصر همدان: منظورتان از اینکه می گویید جریان انتقال ثروت بین مردم واقعی نیست، چیست؟

شاه ویسی: گفتند که می خواهند آنچنان ثروت برای مردم به ارمغان بیاورند و آنچنان رونق اقتصادی ایجاد کنند، که مردم به یارانه ۴۵ هزار تومانی هم نیاز نداشته باشند، ولی این امر محقق نشده و بسیاری هم به زیر خط فقر رسیده اند.

دولت سامانه جامعی برای شناسایی دهک های پایین جامعه ندارد

چند روز پیش جهانگیری معاون رییس جمهور گفته که با آزادسازی این سهام عدالت یک خانواده چهار پنج نفره ۵۰ تا ۶۰ میلیون تومان سهم نصیبشان می شود که می تواند پشتوانه خوبی برای اقتصادشات باشد، این مطلب در صورتی دارای اهمیت و ارزشمند است که به واقعیت جامعه نزدیک تر باشد، چرا که هنوز ساز و کار درستی برای تشخیص دهک های پایین جامعه در دست دولت نیست و آن سامانه خوداظهاری دولت قبل برای شناسایی اقشار کم برخوردار، در دولت جدید تقویت و به روز نشده است.

امروز می بینیم که رییس هلال احمر کشور می گوید در روزگار کرونایی ۲۵۰ هزار بسته حمایتی در قالب کمک مؤمنانه برای خانواده هایی که جزء هیچ نهاد و ارگان حمایتی نیستند آماده توزیع کرده ایم، این مطلب نشان می دهد که حتی هلال احمر متوجه شده بسیاری از خانواده ها از سوی هیچ ارگانی حمایت نمی شوند و نیازمند کمک های فوری هستند و آنان را شناسایی کرده در حالی که دولت مستقر هنوز اطلاع مناسبی از دهک های پایین ندارد! و خانواده های بسیاری هستند که نه یارانه بگیرند و نه سهمی از سهام عدالت دارند.

چرا نباید این خانواده های مستضعف یارانه بگیرند؟ چرا نباید سامانه های شناسایی این خانواده تقویت شود؟ اگر این کمک مؤمنانه نباشد در این روزها باید دادشان را کجا ببرند؟

این موارد در حالی است که بخشی عظیمی از سهام عدالت به دولت بازگشته است پس طرح سهام عدالت با مبانی فکری دولت جدید در عمل دچار نقض شده است.

عصر همدان:  چرا برخی کارشناسان اقتصادی آزاد سازی سهام عدالت را درست می پندارند و برخی آن را نقد می کنند؟

شاه ویسی: طرح سهام عدالت با دیدگاه و مبانی فکری دولت ها متفاوت است، چرا که اجرای طرح سهام عدالت توسط دولت رفاه انقلابی با دولت رفاه نیمه لیبرالی هم متفاوت است.

دیدگاه دولت قبل هر چند با ایراداتی در رفاه انقلابی و در نهایت  توزیع عادلانه ثروت بین مردم بود در حالی که دولت جدید آن تفکر قبلی را بورژوازی و سوسیالیسی می داند و در اصل آن را قبول ندارد و می گوید باید از سرمایه داران برای ایجاد اثر وضعی اقتصادی بر دهک  های پایین استفاده کرد.

از سویی دیگر با توجه به گلایه مندی های اتاق های بازرگانی و نهادهایی از این قبیل متوجه می شویم که دولت فعلی آن نگاه نظارتی و اجرایی مناسب در عمل را هم ندارد، بنابراین سرمایه داران روز به روز ثروتمندتر می شوند.

در این میان برخی کارشناسان متأسفانه به نفع بورس، یا به نفع فلان سازمان اقتصادی حرف می زنند.

 آزادسازی سهام عدالت نشانگر عدم تناسب نسخه دولت با دردهای اقتصادی است

عصر همدان: آیا دولت راهکاری برای اقتصاد ایران و اجرای درست طرح سهام عدالت در دستان دولت است؟

شاه ویسی: راهکار که بسیار است اما اینکه دولت به راهکارهایی متفاوت با مبانی فکری خود هم توجهی دارد یا نه مهم است.دولت اگر به نظر کارشناسان بی طرف اقتصادی توجهی می کرد نباید امروز این گونه در اجرای طرح سهام عدالت بدون برنامه ای خاص رفتار می کرد.

گرچه بازهم فرصت است و اگر دولت طرح آزادسازی را لااقل مطابق با تبصره ها و شرایط تعیین شده از سوی رهبر انقلاب به درستی اجرایی کند می توان امید داشت طرح، مسیر مناسبی را در پیش گرفته است اما در عمل این گونه نیست چرا که دولت در شرایط فعلی می خواهد با دیدگاه و مبانی فکر خودش مسکنی برای دردهای  اقتصادی تزریق کند و این نسخه دولت برای اقتصاد کشور در نهایت مناسب نیست.

متأسفانه برخی کارشناسان اقتصادی هم گاهی به نفع بورس نظر می دهند و گاهی به نفع سیاست دولت ها و این یک آسیب برای اقتصاد ما شده  است.

 شور کردن آزادسازی سهام عدالت با بازی تبلیغاتی

چند روز پیش کارشناسی در یک برنامه تلویزیونی گفته بود که پس از آزادسازی سهام عدالت مردم مطالعه، مشاوره و بعد معامله کنند، این نظر یک نظر کارشناسانه درست با آینده نگری مناسب برای معیشت مردم نیست آن هم در شرایط اقتصادی که بسیاری از مردم با آن مواجه هستند از سویی مردم بالاجبار به فکر فروش سهام خود می افتند و از سویی دیگر در مدیریت سهامشان ضعف دارند که طبیعی است و هیچ تضمینی هم نیست چند سال بعد شرکتی که وکالت از آنان دارد تا سهامشان را در بورس عرضه کند بیاید و بگوید چیزی نصیب مردم نشده است.

با این همه مشکلات موجود بر سر راه آزادسازی سهام عدالت معلوم نیست این همه تبلیغات و شور کردن ماجرا برای چیست؟

دولت طرحی برای رونق اقتصادی کشور ندارد

این شور کردن ها شاید حاکی از نداشتن طرح جامعی برای بهتر کردن اقتصاد کشور باشد، در حالی که سهام عدالت به این شویه و با این طرح های نیمه نامناسب بازار بورس را حبابی می کند، سرمایه داران را ثروتمندتر و اقشار ضعیف جامعه را فقیرتر می کند.

مشاوره مردم برای سهام عدالت کیست؟  کارگزران بورس پس چه کسانی سود می برد دولت که مابه التفاوت سهام را برده و این تعداد منحصزر کارگزران در بورس حالا معلوم شد که شور کردن آش برای چیست.

 سهام عدالت پدیده ای ویژه در اصلاحات اقتصادی که دولت جدید آن را به درستی اجرا نکرد

عصر همدان: هدف از سهام عدالت چه بود و امروز در کجا هستیم؟

 شاه ویسی: سهام عدالت پدیده ویژه ای در اصلاحات اقتصادی در ایران بود و آنچه که در مباحث سیاست های کلان اقتصادی ابلاغ شده بود را تا حدود قابل توجهی رعایت می کرد و به نفع قشر مستضعف جامعه بود، اما به نظر بعد از ۱۳ ـ ۱۴ سال که پشت سر گذاشتیم آن اتفاقی که مورد نظر رهبر انقلاب، سیاست گذار و قانون های مرتبط با سیاست های کلان اقتصادی بود محقق نشده است و امروز سهام عدالت فاصله زیادی با آن هدف گذاری هفت گانه اولیه موجود در طرح دارد.

به گزارش عصر همدان، به نظر می رسد دولت با اجرای آزادسازی سهام عدالت به دنبال بهره وری های سیاسی در آینده است، آینده ای که در آن رونق اقتصاد مردم و در نهایت کشور در نظر گرفته نشده چرا که از همین اینک نه سهم مردم از سهام عدالتشان عادلانه است و نه سودی که دریافت می کنند.مضاف بر آنکه مردم همچنان نمی دانند سهام خود را به شرکت ها و صندوق های استانی واگذار کنند یا خودشان مدیریت آن را در دست داشته باشند.چه تضمینی وجود دارد که سهام عدالت در چند سال آینده از دستان مردم به نفع کارگزران عالی در بورس گرفته نشود.

آیا دولت برای اجرای موفق آزادسازی سهام دولت برنامه ای همه جانبه در دست دارد و چرا هنوز پاسخ شفافی و. قانع کننده ای به کارشناسان اقتصادی منتقد و منصف ارائه نداده است؟