به گزارش ملایری‌ها به نقل از راه دانا کپی برداری یا اقتباس؟ کدامیک مجاز است؟ کدامیک مورد اقبال است؟ آیا باید سبک کار را شناخت و سایر مطالب را تولید محتوا کرد؟ یا باید به اصل اثر پایبند بوده و تمامی جزئیات را نیز کپی برداری کرد؟

این سوالات ابتدایی ترین دغدغه های ذهن یک فرد برای برداشت از یک اثر و ساخت اثر شبیه به آن می باشد. مثلا در شعر؛ وزن هایی که استفاده می شود را ممکن است حافظ و سعدی و مولانا هم استفاده کرده باشند، اما وقتی شاعری به یکی از شعرهای حضرت حافظ علاقه مند می شود و به همان سبک، با همان مضامین و گاهی اوقات با همان عبارات شعری نو می سراید و بسیار هم مورد توجه قرار می گیرد، زیرا کار او یک کپی برداری محسوب نمی شود.

یا مثلا وقتی فیلمسازی؛ فیلمنامه خود را از یکی از آثار ادبی جهان اقتباس می کند و گاهی نیز در تمام جزئیات به اصل متن پایبند می ماند و حتی عبارات یا دیالوگ ها را هم تغییری نمی دهد، باز هم به آن کپی برداری اطلاق نمی شود، بلکه اقتباسی از یک اثر ادبی است، و در مقام فیلمسازی آن را یک اثر خلق شده می نامیم.

باید اندیشید که آیا تولید اثری با اقتباس از آثار ادبی جهان و یا از روی آثار تولید شده، یک کپی برداری محسوب می شود؟ و اگر هست، آیا این نوع از کپی برداری مذموم است؟

این امر در تلویزیون و سینما بیشتر مورد توجه و بازخورد اجتماعی است زیرا که سایر رسانه ها؛ تفاوت ها و شباهت های تولیدات را بایکدیگر می سنجند و وقتی تشابهاتی در جزئیات احساس کنند، به آن برچسب کپی برداری می زنند.

سال های بسیاری است که تلویزیون های جهان برنامه های مختلف و متنوعی تولید می کنند، که بسیاری از آنها با نیم نگاهی به آثار در نقاط مختلف جهان، مشابه بوده است. اتفاقا همین امر باعث پیش برد و ارتقای سطح کیفی برنامه ها و شبکه های تلویزیونی می شود.

برای ساده تر شدن موضوع به سراغ مصادیقی می رویم که این روزها نقل هر مجلس و تحلیل هر سایت و مطبوعاتی شده است؛ تا از این راه و با تیترهای جنجالی کیلک خور خود را بالا ببرند و یا فروش شان بیشتر شود. البته کافی است که صفحات دیگر آن ها را نیز نگاهی بیندازیم تا معنای حقیقی کپی برداری آن هم از نوع بی ملاحظه اش را در یابیم.

اما براستی این نوع را باید در کدامین دسته قرار داد؟ اقتباس؟ کپی برداری؟

شاید معنی کپی برداری برای نویسنده های جراید زرد کلمه ای نام آشنا و پرکاربرد باشد، جرایدی که فقط برای جذابیت بیشتر به این موضوع می پردازند و متوجه نیستند، ضربه ای که جاهلانه و ناشیانه به صدا و سیما می زنند برای خودشان، و تعداد مخاطبین شان تاثیر مستقیم دارد. چرا که وقتی مخاطب را نسبت به عالی ترین و اصلی ترین رسانه کشور مورد هجمه قرار می دهند و آن را بدون در نظر گرفتن ملاحظات تخریب می کنند، مخاطب نسبت به سایر رسانه ها نیز بی اعتماد می شود. در واقع صدا و سیما به مانند پدر یا برادر بزرگتری است که اگر به او خدشه ای ناعادلانه وارد شود، سایر مطبوعات، مجلات و.... نیز آسیب خواهند دید، هرچند که چند صباحی تعداد باز دید کنندگان یا خریداران آنها بیشتر شود.

برنامه ای که در عید نوروز امسال خیلی در خبرها مورد توجه قرار گرفت، برنامه ی دورهمی بود. برنامه ای که طنز پردازان قوی ای را پشت سر خود داشت؛ طنز پردازانی که مردم همیشه آثار آنها را دوست داشته اند. مهران مدیری، مهراب قاسم خانی، سیامک انصاری و.... . اما با این وجود تصاویری از یک برنامه ی هندی نشانگر آن بود، که این برنامه شباهت های بسیاری با نمونه هندی خود دارد و از همان موقع صحبت از کپی بودن آن شد و این مورد را با استقرایی ناقص به کلیه تولیدات تلویزیون در عید نوروز تعمیم دادند. این برنامه سومین برنامه ی پر طرفدار در عید نوروز 95 شناخته شد و بهترین کار برای نشریات زرد و مخالفین صدا و سیمای جمهوری اسلامی، برچسب زدن به آن بود.

و تا آنجا پیش رفتند که حتی شخصیت جناب خان را نیز صرفا کپی خواندند. نمونه های عروسکی بسیار متنوعی در برنامه های متفاوت وجود دارد که به راحتی می توان تمامی شخصیت های عروسکی ساخته شده در برنامه های ایران را به آنها نسبت داد و یا بالعکس. اما واقعیت آن است که قوت و مچ شدن آن ها با برنامه ها و باز کردن جای خود در دل مخاطبانی که هریک دارای شرایطی و ویژگی هایی هستند، امری است که فقط و فقط خلاقیت و تفکر و تجربه می طلبد و این کار بسیار ارزشمندی است. این در حالی است که از ابتدا هم اعلام شد که برنامه ی خندوانه یک برنامه ی اقتباس شده است و به آن احترام هم گذاشته شد، به همان دلیلی که به سایر آثار اقتباس شده ی جهان، احترام گذاشته می شود. اما نحوه ی اجرای رامبد جوان به گونه ای بود که می توان به جرات گفت در هیچ یک از نمونه های خارجی، چنین قوتی وجود نداشت.

در مورد برنامه شب کوک هم باید همین نکته را گقت، هرچند که مسابقات گوناگونی در شبکه های مختلف قبل از این مرسوم شده بود، مانند مسابقه ی آقای گزارشگر، مسابقه ستاره ی 20، مسابقه یک دو سه چهار و امثال آن؛ که با وجود آنها ساخت برنامه ی مسابقه ی خوانندگی اصلا بعید به نظر نمی رسیده است، اما به فرض که سازنده نیم نگاهی هم به برنامه ی استیج داشته، آیا جای تقدیر ندارد؟ که چنین برنامه ای ساخته شود و در همان سال اول؛ ویژه برنامه ی نوروزی اش از نظر مخاطبین سراسر کشور در جایگاه دوم پرتماشاگرترین و محبوب ترین برنامه قرار گرفته است.

پیش از این هم سریال هایی را با نمونه های خارجی می سنجیدند و آن را کپی اعلام می کردند، برای مثال «هوش سیاه» را با فرار از زندان مقایسه می کردند، البته در این مرد احتمالا کسی که این مقایسه را انجام داده نه سریال هوش سیاه را دیده و نه فرار از زندان را چون قطعا مخاطبی که هر دو را دیده باشد به این مقایسه بیشتر به چشم طنز نگاه خواهد کرد.

و یا مجموعه ی «شاید برای شما هم اتفاق بیفتد» را با کلید اسرار مقایسه می کردند و این کاری بسیار ناجوانمردانه بود؛ زیرا که مجموعه ی شاید برای شما هم اتفاق بیافتد از روی متن هایی ساخته می شد که گروهی تقریبا سیصد نفره تحت مدیریت متخصصان، از متن قرآن مجید استخراج می کردند و آن را به فیلمنامه برای این مجموعه ی تلویزیونی مبدل می ساختند.

این درحالی است که اگر متن این نقد ها خوانده شوند، هیچ تفاوتی با متن اولیه ای که نوشته شده است ندارند، و صرفا کپی برداری و پس از آن چسباندن است.

اما به نظر ریشه تمامی این نقد ها، تفسیرها، تاویل ها و تخریب های برنامه های نوروزی تلویزیون در ماهیت برنامه های پخش شده نبوده و نیست؛ بلکه این است که انتظار می رفت صدا و سیما باتوجه به کمبود بودجه و مشکلات مالی که در یک سال و نیم اخیر به شدت با آن دست به گریبان بوده است، نتواند برنامه های نوروزی مناسبی را آماده پخش کند و به قول خودشان در همین ابتدای سال زمین بخورد. این پیش بینی را از به تعویق انداختن چند سریال الف ویژه در سال گذشته نتیجه گرفتند. اما از همان روزهای آخر سال 94، با پخش برنامه سه ستاره با آن کیفیت عالی، مشخص شد که نوروز 95 برنامه های تلویزیونی خوب و پر مخاطبی در انتظار پخش هستند، و سالی که نکوست از بهارش پیداست.

سازمان صدا و سیما با مدیریت سرافراز، دست به چابک سازی سیستم اداری خود زده است و از بسیاری از اتلاف بودجه ها جلوگیری کرده- ساختار اداری ژاپنی ها همواره پنج s را انجام می دهد و اولین s به معنای چابک سازی و حذف و کنار گذاشتن وسایل و پست ها و مدیریت های غیر ضروری است.- در واقع می توان گفت که صدا و سیما در درون به اقتصاد مقاومتی روی آورده و به جایی رسیده که به گفته مسئولان سازمان در سال آینده با همین میزان بودجه ای که دولت در اختیار این سازمان قرار می دهد، مشکلات بودجه ای بسیار کمتری خواهد داشت.

امید است که رسانه ها همچون صدا وسیما آیینه جامعه و خواسته های آنان شوند و همیشه قبل از اعلان موضع خود به تمایلات مردم و نظرات مخاطبین هم لااقل نیم نگاهی بیاندازند.

انتهای پیام/