به گزارش ملایری‌ها به نقل از ایرنا، حال و هوای شهر ملی منبت امروز خوب است، حکایت این دیار حکایت هنرمندانی است که نقش در نقش بر روی چوب حکاکی می کنند تا خالق دست منبت کارانش بر کُنج خانه مردمان این مرز و بوم بنشیند و امروز مبلمان منبت، برندی ملی شود برای ملایر.
یادم می آید روزی که معاون وقت رئیس جمهوری و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری که برای شرکت در آیینی پا بر دیدگان مردم هنردوست این شهر گذاشت، خبر ملی شدن منبت را اعلام کرد و این اکرانی ماندگار از هنر منبت ملایر بود؛ افتخاری بزرگ که بیش از نیم قرن تلاش استادکاران و منبت کارانش را که تا رمق آخر به هنرشان وفادار ماندند، به ثمر رساند.
ثبت ملی مبلمان منبت ملایر در فهرست صنایع دستی کشور اردیبهشت سال 96 رقم خورد و این بهار هنر منبت ملایر بود که به بار نشست و دلیلی شد تا پایتخت مبل و منبت ایران زمین سور و سات یک جشن ملی را مهیا کند.
فصلی جدید از تونمندی های صنعت منبت که با پهن کردن فرش قرمز زیر پای مشتاقان هنر مبلمان منبت به روی ایرانیانی که از هزاران سال پیش خاک را به هنر کیمیا می کنند، باز کرد و از این بابت خرسندند که در دنیای مدرن کنونی خالق دست سازه هایی هستند که توانسته نشان ملی ایران زمین را بر سینه صنایع دستی آنها بیاویزد.
استادکاران و منبت کارانش چوب و چکش و مغار مونسشان شده و در کُنج کارگاه ها، دستافرینه های خود را نقش برجسته مقابل دیدگان هنردوستان می آورند و حاصل کارشان می شود «مبلمان منبت».
حالا شهری که بیش از چهار هزار کارگاه ثبت شده و بیش از هشت هزار هنرمند به صورت مستقیم و بیش از 25 هزار هنرمند به صورت غیرمستقیم دارد و حدود 70 درصد از تولید مبلمان منبت کشور را به خود اختصاص داده است، پایش را از مرزهای ایران فراتر گذاشته و می خواهد عنوان جهانی را نیز در صنایع دستی کسب کند که به طور قطع دور از دسترس شهر ملی منبت نیست.
در همین چارچوب به تازگی نمایندگان این شهرستان در مجلس شورای اسلامی به منظور بررسی روند ثبت جهانی منبت ملایر با «علی اصغر مونسان» رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور دیدار و گفت و گو کردند و مقرر شد بزودی معاون صنایع دستی این سازمان برای پیگیری های بعدی به ملایر سفر کند.
اینجا اما چهار عامل عمده و اساسی بر سر راه جهانی شدن منبت ملایر قد علم کرده است، نبود نمادی از منبت در هیچکدام از میادین شهر، نقش کمرنگ بانوان در صنعت منبت، ایرانی نبودن بسیاری از طراحی ها و الگو گرفتن از طرح های وارداتی و البته مهمترین مانع استفاده از دستگاه های «سی اِن سی» که شاید مسیر جهانی را برای شهر ملی منبت پر فراز و نشیب کرده است.
دستگاه «سی اِن سی» یا همان دستگاه کپی حکاکی تصاویر روی چوب که حدود 70 تا 80 درصد از کار طراحی روی چوب را به جای استادکاران انجام می دهد، امروز آرام آرام زیر پوست این هنر اصیل ریشه دوانیده و آهنگ نگرانی را در شهر ملی منبت به صدا درآورده است.
این در حالی است که دست اندرکاران و هنرمندان این شهر بر این ادعا هستند که تعداد این دستگاه بسیار محدود است و نمی توان آن را مانعی برای ثبت جهانی منبت به شمار آورد.
اما از آن جهت که به گفته یکی از استادکاران صنعت منبت که یک دستگاه «سی اِن سی» می تواند 25 کارگر را بیکار کند و در نهایت کهنه کارانی که در این هنر موی سپید کرده اند، کنار بروند، تهدیدی جدی برای این هنر تلقی می شود.
به گفته رضا زهره وند دستگاه «سی اِن سی» هنوز در بازار مبل ملایر وارد نشده و تنها در چند کارگاه بزرگ در شهرک صنعتی مبلمان که در حجم انبوهی تولیدات دارند، از این دستگاه استفاده می شود.
به اعتقاد وی کسانی که کاربلد نیستند و تخصصی در هنر منبت ندارند، از دستگاه «سی اِن سی» استفاده می کنند، اما کیفیت تولیدات آنها هرگز به کیفیت مبلمان منبت نمی رسد.
زهره وند که خود یکی از منبت کاران نمونه و کارآفرینان شهر ملی منبت است، می گوید: بالای 98 درصد از منبت کاران ملایر در بازار مبل ملایر که تولیدکننده هستند و نمایشگاه دارند، تولیدات آنها کار دست است، اما در شهرک صنعتی مبلمان از هر چهار یا پنج کارگاه، یک کارگاه دستگاه «سی اِن سی» دارد.
اعطای یارانه و تسهیلات از سوی دولت پیشنهاد جدی این هنرمند کهنه کار است تا استادکاران این هنر صنعت بتوانند نیروی کار متخصص بگیرند و آنها را برای هنر منبت و انجام کار با دست آموزش دهند؛ امری که برای ثبت جهانی منبت ضروری به نظر می رسد.

**برندسازی؛ شاهراه مقابله با سی اِن سی
مصطفی فراهانی جوکار که یکی از استادکاران منبت در بخش جوکار است، بر این اعتقاد است که امروز به دلیل از بین رفتن فضای آموزشی، بسیاری افراد به استفاده از دستگاه «سی اِن سی» روی آورده اند و صرفا به دنبال ایجاد نمایشگاه و فروشندگی هستند.
وی نیز توسعه و فراهم کردن فضای آموزشی را راهکاری مهم برای جلوگیری از ورود سی اِن سی و ماشین کاری منبت و آموزش جوانان برای علاقه مندتر شدن آنان به این رشته صنایع دستی دانست و تاکید کرد: این هنر ارزشی باید حفظ شود و راهی جز استفاده از منبت کاران خبره برای آموزش و البته همراهی مسئولان ندارد.
انگار داغ هنر همیشه ماندنی است و باید زخم بخورد. منبت نیز از آن دسته هنرهایی است که روح لطیفش را هر از گاهی می خراشند و از هزار رنگی روزگار نکند که رنگ ببازد ... به قول استاد باید روحش را صیقل داد.
شاید یگانه راه در هموار شدن ثبت جهانی منبت به قول عضو هیات مدیره بازار مبل ملایر برندسازی مبلمان منبت است، گام بلندی که شاهراه جلوگیری از ورود دستگاه «سی اِن سی» است و اگر برند منبت ملایر روی تولیدات با دست استادکاران حک شود، آن زمان تفاوت کار دست با کار ماشینی مشخص می شود.
مهدی محمودی که با وجود سن کم تحربه بسیار بالایی در این هنر صنعت دارد، برندسازی را یک ضرورت برای شهر ملی منبت می داند که به دنبال آن می توان مبلمان منبت تولید دست را در بازار فروش با ارزش بالاتری قیمت گذاری کرد و این وجه تمایز کار دست و کار ماشینی است.
البته وی معتقد است که جلوی پیشرفت فناوری را نمی توان گرفت و ناگزیر به استفاده از تجهیزات به روز در صنعت منبت برای رقابت در بازارهای جهانی هستیم.
نایب رئیس انجمن تولید و صادرکنندگان منبت همدان استفاده از فناوری و تجهیزات روز برای مواردی همچون رویه کوبی و رنگ کاری را یک ضرورت تلقی می کند و این نوید را می دهد که توسط انجمن و زیر نظر اتاق بازرگانی استان، امسال استادکاران و منبت کاران ماهر برای یک دوره آموزشی 6 ماهه به کشور ایتالیا اعزام می شوند که لزوما با دستگاه «سی اِن سی» نیز کار می کنند.
محمودی با اشاره به اینکه مبلمان منبت که کار دست است در صادرات و بازار بین المللی بسیار بیشتر از کار ماشینی خواهان دارد، به این نکته مهم اشاره می کند که تولیداتی هم که با دستگاه «سی اِن سی» انجام می شود، در نهایت باید با دست پرداخت شوند.
به گفته وی استفاده از دستگاه «سی اِن سی» در بازار مبل ملایر رواج ندارد و تنها در چند کارگاه بزرگ در شهرک صنعتی مبلمان ملایر برای تولید بالا از این دستگاه استفاده می کنند، اما همین تعداد اندک هم اگر به درستی مدیریت و نظارت نشود، برای صنعت منبت مشکل ساز خواهد شد.

**در صنعت منبت به روز باشیم
اما آن سوی موضوع، اسماعیل مرادی که به گفته خودش 28 سال است در خدمت هنر منبت است و هم اکنون بزرگترین کارگاه شهر ملی منبت را دارد و تولیدات آن به شهرها و استان های بزرگ کشور و البته مبل نشین صادر می شود، نظری غیر از دیگر منبت کاران دارد و می گوید: صنایع دستی را باید به یک فناوری پیشرفته تبدیل کنیم.
وی اعتقاد دارد: باید در این صنعت به روز باشیم و از نظر ابزار و اَدَوات منبت و چوب خشک کنی همگام با علم روز پیش برویم.
مرادی با بیان اینکه حدود 10 سال است دستگاه «سی اِن سی» آن هم به صورت محدود در این شهر مورد استفاده است، بیان می کند: کسانی که می گویند «سی اِن سی» تهدیدی برای منبت است، هیچگونه تخصصی در این کار ندارند و الفبای منبت را هم بلد نیستند، اینها هستند که به این هنر ضربه می زنند.
به گفته وی آموختن هنر منبت حداقل به چهار سال وقت نیاز دارد، اما حدود 10 سال است که قشر جوان تمایلی به آموختن و یادگیری این هنر ندارد.
به گفته مرادی در دنیای کنونی ذائقه جوانان عوض شده است و خانواده ها نیز این تفکر را دارند که حرفه منبت در شأن فرزندان آنها نیست.
وی که به اعتقاد برخی فعالان این حرفه برای آموزش کمر همت بسته و چون کوه مقابل بیکاری ایستاده است، باز هم این هنر پُرعیار را به رخ دنیا می کشد و با افتخار می گوید: تمام نقاط ایران از «سی اِن سی» برای منبت استفاده و کپی برداری می کنند، اما هنر طراحی را ندارند و از طراحی های ما استفاده می کنند.
در شرایطی که دنیا رو به مدرنیته شدن و صنعتی شدن می رود، این استادکار منبت معتقد است: ما نیز راهی جز این نداریم که همگام با فناوری روز و استفاده از «سی اِن سی» حرکت کنیم، اما باز هم طراحی اولیه و پرداخت نهایی منبت با دست انجام می شود.

** گل ریز از هجوم سی اِن س در اَمان است
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ملایر اما دلش روشن است به جهانی شدن منبت و تمام قد همه توانش را در کنار دیگر دست اندرکاران و وُکلای مردم در مجلس به کار بسته اند تا نگذارند قدمت و دیرینگی این هنر صنعت از عیار بیفتد و مسیرش را برای پیمودن جهان همچون ملی شدنش هموار کنند.
ابراهیم جلیلی که دغدغه اش کمتر از منبت کاران و فعالان این هنر نیست، دوره 10 روزه ای را برای آموزش منبت ریز و سوزنی از ابتدای هفته جاری با حضور استادکارانی از شهر شیراز برای علاقه مندان زن و مرد به این رشته برپا کرده است تا این هنر صنعت از مبلمان منبت پا را فراتر بگذارد.
وی می گوید: منبت ملایر به دلیل اینکه بیشتر روی مبلمان اجرا می شود و گل درشت است، امکان کپی برداری آن از طریق دستگاه «سی اِن سی» بالا است، در حالیکه این دستگاه به سختی می تواند نقش ها و منبت ریز و سوزنی را کپی برداری کند.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ملایر با بیان اینکه منبت در ملایر علاوه بر مبلمان روی تابلوهای هنری، محراب، عصا و قلیان نیز حک می شود، برگزاری دوره های آموزشی، ارایه تسهیلات، حمایت از منبت کاران در قالب بیمه و ارایه سایر مشوق ها، تبلیغات و برندسازی را از اساسی ترین راهکارها برای جلوگیری از ورود «سی اِن سی» اعلام می کند.
جلیلی اینگونه ادامه می دهد که از چهار موانع مهمی که برای ثبت جهانی منبت اعلام شده، با همکاری شهرداری ملایر، المان منبت طراحی و ساخته شده و پس از جانمایی در میادین شهر نصب می شود.
وی می افزاید: همچنین با برگزاری دوره های آموزشی بسیاری از بانوان ملایری با علاقه وافر در این کلاس ها شرکت می کنند، در حالیکه در بسیاری از روستاهای این شهرستان نیز شاهد حضور زنان در صنعت منبت هستیم.
ارایه طراحی های ایرانی، تنوع تولیدات و حک کردن منبت روی ابزارهای دیگر غیر از مبلمان از اقدامات مهم برای جلوگیری از واردات طراحی ها در صنعت منبت است که جلیلی به آن اشاره می کند و ادامه می دهد: دولت تسهیلات بسیار خوبی را برای صنایع دستی و اشتغالزایی اختصاص داده است که منبت کاران می توانند این تسهیلات را برای آموزش های تخصصی و توسعه هنر خود استفاده کنند.
وی با بیان اینکه ظریف کاری منبت قدرت کپی کردن را از سی اِن سی می گیرد، بیان می کند: هم اکنون بیش از 90 درصد کار مبلمان منبت در این شهرستان با دست انجام می شود و تنها تعداد محدودی از کارگاه های بزرگ در شهرک صنعتی مبلمان از سی اِن سی استفاده می کنند.
جلیلی تاکید می کند: اگرچه نمی توان جلوی صنعت و فناوری را گرفت، اما باز هم مراقبت ها و نظارت های لازم را انجام می دهیم تا هنرمندان ما به سمت استفاده از دستگاه سی اِن سی نروند.
با این اوصاف ثبت جهانی منبت ملایر آرزویی است که حالا دست اندرکارانش را پا به رکاب کرده تا نتیجه بیش از نیم قرن تلاش استادکاران و منبت کاران این خطه از استان همدان را به بازارهای مدرن جهانی برساند و به هنرش در کنار هنر دیگر مردمان از سرزمین های دور افتخار کند.
این آغاز راهی است برای جهانی شدن پایتخت مبل و منبت ایران زمین تا با تلاش بی دریغشان منبت را همانگونه که بر تارک هنر ایران نشاندند، بر بلندای هنر جهان نیز بنشانند.
گزارش از: معصومه موسوی