بیش از ۳۰ سال است که آوارگی و مهاجرت ،راه گریز از مشکلات کشور مردم افغانستان است علی رغم سقوط حکومت طالبان که بسیاری بر این باور بودند که دیگر مهاجرتی از افغانستان رخ نخواهد داد اما نبود امنیت، فقر و بیکاری نتوانست از موج مهاجرت ها بکاهد.

کودکان بی هویت یکی از مشکلات حضور میهمانان ناخوانده در ایران

قاچاق انسان، سوانح رانندگی، ناامنی، قاچاق سوخت و مواد مخدر و تولد کودکانی که هنوز پس از ۳۰ سال هویتی برای زندگی ندارند همگی از پیامدهای نامیمون ورود غیر مجاز اتباع بیگانه از مرزهای شرقی کشور است.

سال ۱۳۸۹ بود که سیدتقی قائمی مدیرکل وقت اتباع خارجه وزارت کشور اعلام کرد حدود سه میلیون افغان در ایران زندگی می کنند.اظهارات این مسئول در وزارت کشور در حالی بود که سال بعد سردار محمود صادقی رئیس پلیس وقت گذرنامه ایران از تردد سالانه ۲۲ میلیون اتباع ایرانی و خارجی در کشور خبر داده و گفته بود که از این تعداد بیش از ۱۵ میلیون تردد اتباع کشور و بیش از ۶ میلیون نیز مربوط به تردد افراد خارجی بوده است.

هرچند که حضور افغانها در ایران با مشکلاتی همراه بوده است که ازدواج با بانوان ایرانی تنها یکی از صدها مشکلی است که نه تنها با بازگرداندن اتباع بیگانه حل نشده بلکه با گذشت هر سال بر این کلاف سردرگمی و بی هویتی کودکان متولد شده گره ای کورتر می زند با این وجود جمهوری اسلامی ایران حق میزبانی را در حق مهمانان ناخوانده تمام کرده و به عنوان کشوری منتخب در برخورد با اتباع در سطح بین الملل شناخته شده است.
 

چند سال قبل بود که اعلام شد ۳۲ هزار کودک بدون هویت و شناسنامه حاصل ازدواج زنان و دختران ایرانی با اتباع بیگانه است. خبری که اداره کل اتباع خارجی استانداری تهران منتشر و وضعیت این کودکان را نامعلوم اعلام کرد. این کودکان که اغلب از پدران افغان هستند نه شناسنامه دارند و نه می توانند تابعیت ایرانی داشته باشند و از هیچ حقوق قانونی برخوردار نیستند. پدران بسیاری از این کودکان در افغانستان به سر می برند و هیچ تعهدی نسبت به آنها ندارند.

طبق آمار رسمی فقط ۳۰ هزار زن ایرانی با مردان افغان ازدواج کرده اند که اگر به آمارهای غیررسمی استناد کنیم این تعداد ازدواج ها بیشتر است. از سال ۸۵ ازدواج اتباع خارجی با دختران و زنان ایرانی باید با اجازه وزارت امور خارجه ایران انجام شود اما هنوز وزارت کشور به عنوان متولی ثبت احوال و اتباع خارجه آمارهای ازدواج اتباع را منتشر نکرده است.

4 هزار کودک بی هویت سهم سیستان و بلوچستان
نماینده مردم شهرستان‌های چابهار، نیکشهر، کنارک و قصرقند در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه تعداد 4 هزار و 500 نفر در استان فاقد شناسنامه هستند اظهار داشت: پدران بدون شناسنامه و عدم ثبت ازدواج ها هر دو مانع ثبت به موقع ولادت نوزاد می‌شود و همه روزه به آمار افراد بدون هویت می‌افزاید.

یعقوب جدگال در گفتگو با مهر بیان داشت: همجواری با دو کشور افغانستان و پاکستان و تردد و سکونت افراد بیگانه در این استان از جمله عواملی است که از گذشته تاکنون باعث کم ثبتی و دیرثبتی وقایع مرگ و میر، ازدواج و ولادت شده است.

وی افزود: تعداد زیادی از افراد با گذشت بیش از چندین سال هنوز موفق به دریافت استعلام نیروی انتظامی نشده اند و لذا باید در پاسخ  دادن به استعلامات فاقدین شناسنامه مربوط به پلیس اطلاعات و امنیت نیروی انتظامی سرعت بیشتری بخشیده شود.

وی با اشاره به اینکه بیشتر افراد فاقد شناسنامه در شهرستان نیکشهر ساکن هستند افزود: یکی از مشکلات استان دیر ثبتی و یاعدم ثبت اطلاعات فوت، طلاق و ازدواج است و سیستان و بلوچستان از جمله استان‌های کشور است که نسبت به سایر استان‌ها در ثبت وقایع حیاتی با مشکلات جدی مواجه است.

محمدی فر مدیرکل اتباع خارجه وزارت کشور می گوید: براساس قانون، فرزندان حاصل از ازدواج غیرقانونی اتباع خارجی با ایرانی تا سن ۱۸ سالگی از دریافت تابعیت ایرانی محروم هستند. وی گفته است: سال گذشته ۱۱۶۰ مورد ازدواج رسمی اتباع در ایران به ثبت رسیده و آمارها می گوید در خارج از کشور هم ۷۷۳ مورد داشته ایم.

قانون حمایت از خانواده برای مرد خارجی که خلاف مقررات گفته شده تن به ازدواج با زن ایرانی بدهد، مجازاتی را در نظر گرفته است. این قانون می گوید هر فرد خارجی که بدون اجازه یا برخلاف سایر مقررات قانونی با زن ایرانی ازدواج کند، به مجازات حبس محکوم می شود.

خطر حبس در کمین است

محمدرضا زمانی درمزاری وکیل پایه یک دادگستری در این خصوص گفته بود که: برابر ماده ۱۰۶۰ قانون مدنی ازدواج زن ایرانی با تبعه خارجی در مواردی هم که مانع قانونی ندارد، موکول به اجازه مخصوص از طرف دولت است. این تأسیس، از نظامات حکومتی بوده و فاقد جنبه فقهی است. در ماده ۱۰۵۹ هم آمده است: ازدواج مرد خارجی با زن ایرانی، بدواً منوط به مسلمان شدن وی و سپس، کسب اجازه مخصوص از طرف دولت است. بر اثر ازدواج زن ایرانی با تبعه خارجی، تابعیت ایرانی زن به قوت خود باقی خواهد ماند، مگر آنکه مطابق قانون دولت متبوع شوهر، تابعیت این کشور به واسطه وقوع عقد به زن تحمیل شود.

عدم بازگشت بسیاری از مهاجران و اصرار بر زندگی به عنوان شهروندان قاچاقی بسیاری از این افراد را به دلیل اینکه مدرکی برای اثبات ایرانی بودن ندارند بر آن داشته تا از محل سکونت خویش در روستاهای استان خارج نشوند زیرا خروج آنها و دستگیری توسط نیروهای انتظامی بدون شک آنها را با دردسر جدی مواجه می کند.

این افراد که از داشتن یارانه، بیمه و هر گونه حق و حقوقی بازمانده و دستشان کوتاه است کودکانی همچون سرنوشت خویش به دنیا می آورند تا این سیکل معیوب بر مدار تکرار در استان های شرقی کشور باقی بماند.

کودکانی که به دلایل عمده نظیر فقر فرهنگی، فقر اقتصادی و نداشتن اسناد هویتی از تحصیل بازمانده اند و چون نمی توانند از امکانات رسمی کشور بهره مند شوند ناچار تن به کار داده اند و امروزه کودکان کار نام و نشان گرفته اند.